RAMSAR SÖZLEŞMESİ VE TÜRKİYE'DE BULUNAN RAMSAR ALANLARI
Ramsar Sözleşmesi Nedir?
Özellikle su kuşları yaşama ortamı olarak uluslararası öneme sahip sulak alanlar hakkında sözleşme olan Ramsar Sözleşmesi; Uluslararası öneme sahip sulak alanların korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanmasını hedefleyen uluslararası bir sözleşmedir.
‘Ramsar Sözleşmesinde Sulak alanlar; doğal veya yapay, devamlı veya geçici, sürekli veya mevsimsel, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyerler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan su altında kalan yerler olarak tanımlanmaktadır.’
Sulak Alanların Önemi
- Sulak alanların kaybedilmeleri halinde geri kazanılmaları mümkün değildir. Birçok açıdan öneme sahip olan sulak alanların kaybına neden olacak yanlış hareketler önlenmelidir.
- Sulak alanlar sahip olduğu biyolojik çeşitlilik nedeniyle dünyanın doğal zenginlik müzeleri olarak kabul edilirler. Doğal işlevleri ve ekonomik değerleriyle yeryüzünün en önemli ekosistemleridir. Bulundukları bölgede ekolojik, estetik, kültürel, ve rekreasyonel açıdan fayda sağlayan kaynak görevi görürler.
- Bünyelerinde karakteristik bitki ve hayvan topluluklarına yer verirler. Özellikle, su kuşlarının yaşama ortamı veya mevsimsel göç zamanında uğrak noktaları olması açısından büyük öneme sahiptirler.
Su kuşlarının mevsimsel göçleri sırasında ülkesel sınırları aşmaları nedeniyle uluslararası kaynak olmaları Ramsar Sözleşmesinin ulusal politikalarla koordineli uluslararası faaliyetlerin birleştirilmesini sağlamak amacıyla hazırlanmasının temel nedenidir.
Ramsar Sözleşmesi 1971 yılında İran’ın Ramsar kentinde imzaya açılmıştır. Sözleşmeye Türkiye 30 Aralık 1993 tarihinde taraf olmuş, Sözleşme 94/5434 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla 17.05.1994 tarihi ve 21937 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ramsar Sözleşmesine taraf olmakla, ülkemizde sulak alanların korunması uluslararası bir boyut kazanmıştır.
Ülkemizde bir sulak alanın RAMSAR Sözleşmesine göre uluslararası anlamda önemli olduğunun kabul edilebilmesi için Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanları Belirlemede kullanılan 9 kriterden en az birine sahip olması gerekmektedir.
Ramsar Alanı Kriterleri
Grup A Kriteri: Ayırt edici özelliğe sahip, bulunduğu alanda temsilci nitelikte olan, az bulunan veya benzersiz olan sulak alan türleri için belirlenmiş kriterler mevcuttur.
Grup A için 1 adet kriter belirlenmiştir.
Grup B Kriteri: Biyolojik Çeşitliliğin Korunması için önemli olan sulak alanlar için belirlenmiş olan kriterler mevcuttur.
Grup B için 4 başlık halinde 8 adet kriter belirlenmiştir.
- Türler ve ekolojik ilişkiler ile ilişkili kriterler
- Su kuşları için özel kriterler
- Balıklar temelinde özel kriterler
- Diğer türler için özel kriterler
Türkiye Ramsar Alanları
Türkiye’de 86 sulak alan bulunmaktadır. Ramsar sözleşmesinin imzalanması ile ülkemizde bulunan bazı sulak alanlar Ramsar Alanı olarak ilan edilmiştir. Ülkemizdeki sulak alanların 14 tanesi Ramsar alanı olarak tescillenmiştir. Ayrıca 59’u Ulusal Öneme Haiz Sulak Alan ve 13’ü Mahalli Öneme Haiz Sulak Alan olarak tescil edilmiştir.
- Göksu Deltası – Mersin – 13 Temmuz 1994
- Burdur Gölü – Burdur – 13 Temmuz 1994
- Seyfe Gölü – Kırşehir – 13 Temmuz 1994
- Manyas Gölü (Kuş Gölü) – Balıkesir – 13 Temmuz 1994
- Sultan Sazlığı – Kayseri – 13 Temmuz 1994
- Kızılırmak Deltası – Samsun – 15 Nisan 1998
- Akyatan Lagünü – Adana – 15 Nisan 1998
- Uluabat Gölü – Bursa – 15 Nisan 1998
- Gediz Deltası – İzmir – 15 Nisan 1998
- Meke Gölü – Konya – 21 Haziran 2005
- Yumurtalık Lagünleri – Adana – 21 Haziran 2005
- Kızören Obruğu – Konya – 2 Mayıs 2006
- Kuyucuk Gölü – Kars – 2 Nisan 2009
- Nemrut Kalderası-Bitlis-31 Ocak 2003
Ramsar Sözleşmesi ile ilgili çalışmalar Doğa Koruma Ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
Göksu Deltası
Göksu Deltası, uygun iklim koşulları sahip olmasıyla, farklı habitatları ve zengin besin varlığı ile farklı türlerde çok sayıda su kuşuna üreme, beslenme, kışlama ve konaklama olanağı sağlamaktadır. Türkiyenin Ramsar Sözleşmesine göre uygulanmış ilk Ramsar alanıdır.
Burdur Gölü
Burdur Gölü, gölde görülen kuş varlığı yönünden Türkiye’nin en önemli sulak alanlarından birisidir. Gölde 85 kuş türü tespit edilmiştir. Gölde tespit edilebilen 85 kuş türü varlığı ile ‘Ornitoloji Turizmi’ kapsamında, kuş gözlemciliğine son derece elverişli bir konuma sahip olma özelliği taşımaktadır ve su kuşlarına üreme, beslenme, kışlama ve konaklama olanağı sağlamaktadır.
Seyfe Gölü
Seyfe Gölü içinde binlerce kuşun kuluçkaya yattığı farklı boyutlarda birçok sayıda adacık bulunmaktadır. Su kuşlarına üreme, beslenme, kışlama ve konaklama olanağı sağlamaktadır. Göl çevresinde bulunan stepler, nesli tehlikede olan kuş türlerine beslenme ve üreme alanı sağlar.
Manyas Gölü
Türkiye’nin en önemli su kuşu üreme ve konaklama alanlarından biridir.
Sultan Sazlığı
Bünyesinde değişik habitatları bulundurmaktadır. Afrika ile Avrupa arasındaki göçmen kuşların kullandığı iki ana göç yolunun kesişme noktası olma özelliğine sahiptir.
Kızılırmak Deltası
Türkiye’nin en geniş alanına sahip olup, ekosistem açısından en zengin sulak alanlarından biridir. Karadeniz Bölgesi’nin en büyük sulak alanı olma özelliğine sahiptir.
Akyatan Lagünü
Türkiye’nin en büyük lagün gölüdür. Farklı habitatları içerisinde barındırmaktadır.
Uluabat Gölü
Bünyesinde farklı ekosistemler bulunur. Türkiye’nin en geniş nilüfer yatakları ve sazlıkları bu göl etrafındadır.
Gediz Deltası
İçerisinde farklı su ekosistemlerini bir arada bulunduran geniş bir sulak alandır.
Meke Gölü
Kalderanın içinde acı bir göl bulunmaktadır. Bu gölün varlığı sebebiyle eşine az rastlanır, nadir ve değerli bir krater gölüdür.
Yumurtalık Lagünleri
Yumurtalık Lagünleri denizle ve birbirleriyle bağlantılı olarak çok sayıda bulunan lagünlerden oluşmuştur. Nesli tükenme tehlikesi altında olan canlılara kışlama zamanında ev sahipliği yapmaktadır.
Kızören Obruğu
Karstik bir sulakalandır. Obruk kuşlar için önemli barınak ve yuvalama alanı oluşturur. Alanda endemik olan ve tükenme tehlikesi altında olan Bern Sözleşmesi kapsamında koruma altına alınmış 9 bitki türü bulunmaktadır.
Kuyucuk Gölü
Afrika-Avrasya göç yolu üzerinde bulunmaktadır . Oldukça geniş kuş çeşitliliğine sahiptir.
Nemrut Kalderası
Yaklaşık olarak 10 kilometrelik alana sahip olmasıyla dünyanın en büyük kraterlerindendir ve üzerindeki krater gölü, dünyanın en büyük ikinci kaldera gölü olma özelliği taşımaktadır. Alanda endemik bitki türleri mevcuttur.